Sensoryka, zgodnie z definicją podaną przez Encyklopedię Zdrowia Psychicznego, to ściśle powiązane ze sobą działania pięciu podstawowych zmysłów człowieka. Prawidłowa interakcja pomiędzy tymi zmysłami - wzrokiem, słuchem, węchem, dotykiem i smakiem - jest nie tylko złożona, ale również niezwykle ważna dla prawidłowej interpretacji i reagowania na rzeczywistość. Proces ten nazywany jest integracją sensoryczną. Jest to aspekt szczególnie ważny w prawidłowym rozwoju dzieci; bez niego nie mogą one uczyć się z otoczenia ani skutecznie komunikować się z innymi. Jak można wspierać rozwój sensoryczny u najmłodszych dzieci?
Czym właściwie jest integracja sensoryczna?
Wiele się słyszy o integracji sensorycznej i związanych z nią zaburzeniach. Mimo to większość rodziców nie zdaje sobie sprawy z tego, czym one są i jaki wpływ mogą mieć na dzieci.
Termin "zmysłowy" jest ściśle związany z tym, jak odbieramy świat za pomocą naszych zmysłów. Jednocześnie odnosimy się do działania naszych głównych narządów zmysłów - dotyku, wzroku, słuchu, węchu, smaku i ruchu.
Zmysły dotyku i słuchu umożliwiają nam prawidłowe funkcjonowanie. Na przykład, jeśli dziecko jest nadwrażliwe na dotyk lub wykazuje niechęć do głośnych dźwięków, nie jest to tylko jego "fanaberia". Jako rodzic nie ignoruj tych sygnałów i nie czekaj, aż dziecko "wyrośnie z tego". Zamiast przyjmować bierną postawę, dowiedz się, jak możesz wspierać integrację sensoryczną u swojego dziecka. W końcu to dzięki niej jesteśmy w stanie wykonywać precyzyjne ruchy rąk i nóg czy automatycznie dostosowywać pozycję ciała, by zapewnić sobie stabilność. To czynności, o których się nie myśli, ale wszelkie problemy z nimi byłyby boleśnie widoczne.
Wspieranie integracji sensorycznej
Pierwsze trzy lata życia dziecka to etap największego rozwoju sensorycznego. W tym czasie maluch jest szczególnie wrażliwy na wszystkie bodźce odbierane z otoczenia. Najlepszym przykładem jest reakcja noworodka na dotyk, który od początku odbierany jest jako przyjemny i przynosi emocjonalny spokój. Jest to pierwszy przejaw reakcji na bodziec zewnętrzny. Niesamowite, prawda?
Kiedy dzieci uczą się chodzić i mówić, uczą się również, jak manipulować innymi. Im bardziej mózg dziecka staje się wrażliwy na nowe bodźce, tym lepiej potrafi na nie reagować. Jeśli nie wykorzystasz tego czasu w odpowiedni sposób, mogą pojawić się zaburzenia integracji sensorycznej.
Podzielić je można na trzy rodzaje:
· nadmierna reaktywność na bodźce sensoryczne,
· niedostateczna reaktywność na bodźce sensoryczne,
· obniżone umiejętności ruchowe.
Wyżej wymienione problemy można rozwiązać stosując terapię sensoryczną, która może być realizowana w domu z wykorzystaniem zabawek i pomocy sensorycznych, jak również pod okiem specjalisty. Wystarczy wprowadzić do codziennej zabawy kilka prostych elementów, aby wspomóc rozwój dziecka. Takimi elementami są zabawki sensoryczne
Zabawki sensoryczne, czyli jakie?
Choć na pierwszy rzut oka zabawki te mogą nie wydawać się ekscytujące, mają ogromny wpływ na rozwój dziecka i usprawnienie procesów integracji sensorycznej. Ważne jest, aby dobrać je odpowiednio do wieku dziecka. Wynika to między innymi ze względów bezpieczeństwa. Jednocześnie warto poświęcić chwilę na obserwację, jak maluch bawi się tymi zabawkami i jak działają jego zmysły. Odpowiedz sobie na te pytania: po jakie przedmioty sięga najczęściej? Nie muszą to być stricte zabawki - może chodzić o pilota do telewizora czy paczkę mokrych chusteczek. Nawet te proste przedmioty ze swoimi fakturami i dźwiękami mają pozytywny wpływ na stymulację zmysłów. Gama dostępnych dziś zabawek sensorycznych jest bardzo szeroka."
Zabawki sensoryczne wspierające rozwój dziecka
Integracja sensoryczna rozpoczyna się we wczesnym okresie życia i trwa do około 7 roku życia.
Pierwszy etap to czas, kiedy dziecko skupia się na poznawaniu świata poprzez dotyk. Świetnie sprawdzą się tu zabawki, które umożliwiają poznawanie różnych faktur.
Drugi etap integracji sensorycznej obejmuje rozwój umiejętności motorycznych ciała. Podczas tego etapu pomocne mogą być zabawki, które stymulują zmysły słuchu i wzroku.
W trzecim etapie kontrolowane są ruchy rąk i poprawia się koordynacja oko-ręka. Ostatni etap koncentruje się na nabywaniu bardziej złożonych nowych umiejętności, takich jak czytanie i pisanie.
Kostka edukacyjna typu sorter to świetna zabawka wspierająca integrację sensoryczną. Jest niezwykle estetycznie wykonana, wzbudzając zainteresowanie dziecka od pierwszej chwili. W zestawie często znajdują się takie elementy jak sorter, dziurkacz, elementy o różnych fakturach, pętla (wspierająca koordynację oko-ręka), obrotowe zgadywanki i wiele innych. Dziecko uczy nie tylko rozróżniania kształtów, ale także wspiera spostrzegawczość i koordynację ruchową. Idealnie wspiera trening małej motoryki i nabywanie nowych umiejętności.
Zdjęcie: JANOD KOSTKA EDUKACYJNA Z PĘTLĄ, SORTER DLA DZIECKA
Świetnym pomysłem są również piłki sensoryczne. Uczą one malucha świadomego chwytania, natomiast starsze dzieci mogą je wykorzystać do uspokojenia się przed snem. Piłki sensoryczne gwarantują również świetną zabawę i dają możliwość rozpoczęcia wieloletniej pasji dziecka - do piłki nożnej, koszykówki czy siatkówki. Do tego celu można wykorzystać również kostkę sensoryczną.
Zabawki interaktywne mogą być ciekawą alternatywą dla klasycznych. Stymulują one praktycznie wszystkie zmysły, w tym wzrok, słuch i dotyk. Zabawki te, dzięki funkcji edukacyjnej podczas zabawy dziecko może poznawać nowe dźwięki i doskonalić umiejętność kojarzenia. Nauka poprzez zabawę daje najlepsze efekty u najmłodszych dzieci. Dobrze dobrane zabawki interaktywne powinny spełniać cztery zadania: aktywizujące, poznawcze (zapewniające stymulację procesów umysłowych), inspirujące (pobudzające kreatywność) i usprawniające (rozwijające umiejętności).
Zabawki sensoryczne dla niemowląt aż do rocznego dziecka
- mata sensoryczna
- leżenie na brzuchu wspiera rozwój kręgosłupa, ale także wspomaga perystaltykę jelit u noworodków. Jednak długotrwałe przebywanie w tej pozycji często nie spotyka się z zadowoleniem dziecka. Warto zamienić ten czas w zabawę wykorzystując do tego celu matę sensoryczną. Mata sensoryczna wpływa stymulująco na rozwój zmysłów wzroku i słuchu, a także dotyku małych rączek. Elementy zawieszone na łukach zachęcają do pierwszych gimnastycznych zabaw i sięgania po nie rączkami. Mata sensoryczna może być wykorzystywana przez długi czas - po okresie niemowlęcym również jako mata do zabawy.
- sowa kiwajka
- to zabawka, która zachęca dziecko do ruchu, a przede wszystkim - raczkowania. Wprawiona w ruch porusza się z boku na bok, a w jej brzuszku odbijają się kolorowe piłeczki. Sowa działa więc zarówno na wzrok, jak i na dotyk. Towarzyszące jej efekty dźwiękowe dodatkowo pobudzają zainteresowanie tą zabawką malucha.
Zdjęcie: Sowa kiwajka B.toys
- pszczółka
- –
- dostarcza dzieciom bodźców, które stymulują najważniejsze zmysły. Dzięki różnym kolorom, fakturom i wstążkom rozwija umiejętności dotykowe. Te z kolei zachęcają dziecko do chwytania za nie i dalszej zabawy.
Zdjęcie: Pszczółka sensoryczna B.toys
- książeczka z ogonkiem
- –
- Jellycat to wesoła książka o dinozaurach. Pięknie wykonana, z pewnością stanie się ulubioną zabawką do przytulania. Wystające ogonki mają za zadanie zaciekawić malucha, co pomaga rozwijać umiejętność chwytania. Książki sensoryczne występują w wielu rodzajach - jako zabawki do kąpieli, książeczki kontrastowe czy książeczki do czytania. Podobne zastosowanie ma kostka sensoryczna.
Zdjęcie: Książeczka sensoryczna Jellycat
Zabawki sensoryczne dla 2-latka
- przyssawki
- Fat Brain Toys–
- nowa wersja klocków dla maluchów Fat Brain Toys to innowacyjna zabawka, która zainspiruje kreatywność i pozwoli ćwiczyć małą motorykę. Silikonowe elementy są niezwykle elastyczne, dzięki czemu maluch może zbudować wszystko, co podpowie mu wyobraźnia. Idealny prezent od marki Fat Brain Toys do pobudzania kreatywności i ćwiczenia małej motoryki.
Zdjęcie: Mini przyssawki silikonowe Fat Brain Toys
- kostka sorter – sortery to zabawa rozwijająca zdolności manualne, wspierająca rozwój ruchów precyzyjnych małych rączek oraz urozmaicająca zabawę poprzez naukę kolorów i kształtów.
Zdjęcie: FAT BRAIN TOYS SORTER DLA DZIECKA PLUGZY
- piasek kinetyczny i inne
- masy plastyczne
- (np. od marki Maped) -
- zabawa masą plastyczną rozwija zdolności manualne dziecka oraz koordynację oko-ręka. Zabawki sensoryczne dla dzieci tego typu sprawiają frajdę najmłodszym dzieciom, mogą się nimi cieszyć również te nieco starsze.
Zdjęcie: Masa plastyczna Maped
Zabawki sensoryczne dla 3-latka
- układanka edukacyjno-sensoryczna
- –
- wspaniała zabawka ruchowa, która pomoże Twojemu dziecku ćwiczyć małą motorykę oraz wzmocni koncentrację i umiejętność logicznego myślenia.
Zdjęcie: RUBBABU PIRAMIDKA SENSORYCZNA Z PIŁKĄ
- puzzle sensoryczne
- – puzzle to wyjątkowa zabawka, która spodoba się każdemu dziecku. Stymulują rozwój mózgu i umożliwiają trening pamięci oraz koncentracji. Dodatkowo sensoryczne puzzle Janod dają możliwość rozwijania zmysłu dotyku. Zwierzęta mają różne tekstury, które imituję prawdziwą skórę czy sierść. Puzzle sensoryczne występują w wielu rodzajach np. jako puzzle 3d, puzzle dźwiękowe, układanki magnetyczne i wiele innych.
Zdjęcie: JANOD PUZZLE SENSORYCZNE 20 ELEMENTÓW FARMA
Zabawki sensoryczne wielofunkcyjne
- kostka edukacyjna z pętlą Janod
- –
- to interaktywna zabawka, która oferuje aż 8 różnych gier, z których każda ma za zadanie aktywizować i stymulować malucha. Jej zaletą jest to, że jest wielofunkcyjna, dzięki czemu zajmuje dziecko na dłuższy czas, jednocześnie trenując jego koordynację ruchową i drobne umiejętności motoryczne.
- królik mały odkrywca
- –
- świetnym sposobem na naukę codziennych czynności jest zabawa z króliczkiem. Króliczek jest dopasowany wielkością do ręki dziecka i uczy je podstawowych związków przyczynowo-skutkowych. Można się nim bawić, ale trzeba też dbać o króliczka - trzeba go będzie położyć do łóżka. Takie interaktywne zabawki świetnie wspierają rozwój najmłodszych dzieci.
Podsumowanie
Integracja sensoryczna to ważny temat do zgłębienia przez rodziców, ponieważ wiele zabaw można przeprowadzić w warunkach domowych z wykorzystaniem zabawek sensorycznych.
Artykuł opracowany we współpracy ze sklepem z zabawkami i wyprawką 4kidspoint.pl® Salon dziecięcy